Jesteśmy narażeni na depresję dziesięć razy bardziej od naszych dziadków. Co się właściwie z nami dzieje?

Sławomir Murawiec: Najbardziej wyrazistą cechą rzeczywistości, w której żyjemy, jest fundamentalna niepewność. Jeszcze 20, 30 lat temu mieliśmy stałą pracę, nierzadko jedną przez całe życie. Jednego partnera. Dzieci nie wyjeżdżały na koniec świata, żeby studiować. Dziś nic nie jest pewne, wszystko łatwo można stracić. A trudno czuć się bezpiecznie w świecie, w którym nic nie jest stałe.
Agata Komorowska: Poza tym pędzimy za ideałem, pod każdym względem chcemy być perfekcyjni. Widzimy w mediach, jak powinna wyglądać idealna rodzina, perfekcyjna pani domu, doskonała matka i pracownica. Obserwujemy to też na portalach społecznościowych – nie pokazujemy przecież gorszych momentów ze swojego życia.
Magdalena Nowicka: Do tego nie potrafimy odpoczywać. Nasz tryb życia powoduje, że nie słuchamy sygnałów, które wysyła nam nasze ciało, ignorujemy je, zagłuszamy. Tymczasem depresja jest reakcją adaptacyjną zmuszającą człowieka do tego, żeby się zatrzymał, wycofał z aktywności.
Anna Morawska-Borowiec: Daliśmy sobie przyzwolenie na to, żeby o tej chorobie mówić, nie wstydzić się jej.

Wiemy już, że depresja jest chorobą, którą trzeba leczyć. Kobiety chorują dwukrotnie częściej niż mężczyźni. Dlaczego?

Magdalena Nowicka: Depresja jest dwukrotnie częściej u nich diagnozowana, bo jest większe przyzwolenie na depresję u kobiet, a w związku z tym też większa gotowość do leczenia. No i odwaga, żeby o niej mówić. Poza tym istnieją liczne uwarunkowania: temperamentalne, osobowościowe, kulturowe – kobiety przeżywają emocje intensywniej i je okazują. To jest oczywiście związane w pewnym stopniu ze stereotypem męskości, ale on także na szczęście powoli się zmienia.

Agata Komorowska: Coraz częściej kobiety budzą się w wieku 40, 50 lat i nie mają pojęcia, kim są, co lubią. Cały czas zajmowały się rodziną, pracą, sprawami innych, siebie gubiąc po drodze. Kiedy dzieci wychodzą z domu, partner odchodzi albo one decydują się go opuścić, zaczynają rozumieć, że żyją w zupełnie innych czasach niż te, w których dorastały. Wcześniej myślały według wyuczonych, bardzo konkretnych wzorców: jeden mąż, jedno mieszkanie, jedna praca – teraz orientują się, że to nie działa, nie ma racji bytu. Obserwują dorastające dzieci, a jednocześnie pamiętają zupełnie inne życie swoich rodziców. Jeszcze nigdy nie było chyba takiej przepaści między wartościami wpajanymi w dzieciństwie a tym, czego doświadczamy jako dojrzałe kobiety. Dowiadujemy się, że nie wolno krzyczeć na dzieci, a przecież nie znamy innych technik. Że mąż powinien nas szanować i pomagać w domu, tymczasem nasz ojciec nigdy tego nie robił. Okazuje się, że wcale nie musimy kontynuować pracy w zawodzie – możemy wrócić do naszych talentów i zająć się czymś, co naprawdę nas ciekawi. To jest totalna rewolucja. Przez nią, albo dzięki niej, zastanawiamy się, czego chcemy. Niestety zdarza się, że serce chce w prawo, a rozum każe w lewo, bo szkoda to wszystko zaprzepaścić. I przepis na depresję gotowy.
Anna Morawska-Borowiec: Dojrzałe kobiety często też zajmują się chorymi rodzicami – przejmują niejako rolę opiekuna. Wszystkie uczucia inwestują w innych, same nie bardzo potrafią brać. Do tego dochodzi menopauza, hormonalna burza. I brak nadziei, że kiedykolwiek cokolwiek się zmieni. Jednak trzeba pamiętać, że depresja ma twarz milionów ludzi, nie tylko kobiet. Ta choroba jest bardzo demokratyczna, nie zależy od płci, wieku ani statusu społecznego. Na depresję może zachorować każdy: gwiazda telewizyjna, kasjerka, mężczyzna żyjący na wsi, pracoholik i bezrobotny w dużym mieście.

Co powoduje, że jedni na nią zapadają, a inni nie?

Magdalena Nowicka: Mnóstwo czynników, zarówno biologicznych, jak i społecznych. Doświadczenie, rodzaj wrażliwości. To, co nas spotkało w dzieciństwie i jakie mamy relacje w dorosłym życiu. Właściwie to nigdy nie jest jeden czynnik, tylko bardzo rozbudowany zbiór – uwarunkowania genetyczne muszą się spotkać z odpowiednimi okolicznościami. Pod słowem „depresja” kryje się zwykle mnóstwo różnych doświadczeń egzystencjalnych.
Sławomir Murawiec: Jest wiele rodzajów depresji. Szczególnej uwagi wymaga ta cywilizacyjna, wynikająca z warunków, w których żyjemy, z permanentnego stresu. Często idzie w parze z cukrzycą, otyłością, chorobami serca. W tej chwili badania mówią, że stres dotyczy nie tylko naszej głowy, ale także całego ciała, indukuje coś, co nazywamy stanem zapalnym. Przy tej postaci depresji negatywne postrzeganie rzeczywistości, nawet sam sposób interpretowania jej, powoduje stan zapalny organizmu. Inny, nierzadki rodzaj, to depresja, która pojawia się po traumatycznym wydarzeniu: rozstaniu, utracie pracy, śmierci bliskiej osoby. To może być też utrata symboliczna, na przykład jakiegoś fragmentu wizerunku siebie, ideału, który nagle runął. Zgłaszają się do mnie kobiety, które całe życie poświęciły pracy, nie założyły rodziny i nagle po czterdziestce zostają zwolnione przez korporację. Albo takie, których mąż zdecydował się odejść.
Magdalena Nowicka: Inna klasyfikacja to depresja endogenna i egzogenna – ta pierwsza jest spowodowana czynnikami biologicznymi, bez wyraźnej przyczyny zewnętrznej. A ta druga to reakcja na to, co się dzieje. Depresja bywa konsekwencją poważnych chorób somatycznych, czyli najpierw jest przykładowo nowotwór, a potem zaburzenia nastroju. No i depresja sezonowa, która zaczyna się jesienią, a kończy wiosną i dotyczy wielu Polaków.